ΜΑΚΑΤΟΝ
Το ΜΑΚΑΤΟΝ είναι ένα γλωσσικό πρόγραμμα στο οποίο χρησιμοποιούνται οπτικά σύμβολα, νοήματα και λόγος σε άτομα που εμφανίζουν δυσκολίες επικοινωνίας. Το πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοστεί είτε υποστηρικτικά για την ενίσχυση της επικοινωνίας και την ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων είτε ως εναλλακτικός τρόπος επικοινωνίας σε παιδιά και ενήλικες.
PECS
Tο PECS είναι ένα σύστημα επικοινωνίας μέσω ανταλλαγής εικόνων όπου χρησιμοποιεί εικόνες αντί για λέξεις, ώστε να βοηθήσει τα παιδιά να επικοινωνήσουν. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για παιδιά που εμφανίζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας τους και έχει ως στόχο είτε την ενίσχυση του λόγου είτε την εφαρμογή του ως εναλλακτικός τρόπο επικοινωνίας.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ (play therapy)
Θεραπεία μεσω παιχνιδιού είναι μία εξελιγμένη μορφή ψυχοθεραπείας, που μέσω του παιχνιδιού βοηθά το παιδί να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και τις πράξεις του αλλά και τα συναισθήματα των άλλων.
Ο στόχος της θεραπείας είναι να απελευθερωθούν οι δυνατότητες του παιδιού και να μπορέσει να εκφράσει στο περιβάλλον του τα συναισθήματα, τον τρόπο που βιώνει τις σχέσεις του με τους άλλους, το πώς κατανοεί το περιβάλλον γύρω του και να νιώσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη στη διαδικασία.
SOS approach to feeding
Η προσέγγιση SOS είναι ένα κλινικό πρόγραμμα όπου σχεδιάστηκε για να βοηθά τα παιδία που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη σίτιση να βελτιώσουν τη σχέση τους με το φαγητό. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά που μπορεί να παρουσιάζουν ήπιες ή μέτριες νευρολογικές διαταραχές και/ή ιατρικές διαταραχές, παιδιά με διαταραχές στο Φάσμα του Αυτισμού, παιδιά με κινητικές, στοματο-κινητικές και/ή αισθητηριακές δυσλειτουργίες, καθώς και παιδιά που είναι «επιλεκτικά στο φαγητό».
Λαμβάνεται υπόψη ένα σύνολο παραγόντων όπως, τα κινητικά ορόσημα, οι στοματοκινητικές δεξιότητες, η αισθητηριακή ανάπτυξη, η μάθηση/συμπεριφορά , η διατροφή και το περιβάλλον του παιδιού. Το πρόγραμμα εστιάζει στην αύξηση του επιπέδου άνεσης ενός παιδιού με τη διερεύνηση και τη μάθηση σχετικά με τις διαφορετικές ιδιότητες των τροφίμων (υφή, σχήμα, γεύση, χρώμα κ.α.) μέσα από μία ιεραρχία βημάτων.Σύμφωνα με τη προσέγγιση αυτή, υποστηρίζεται πως υπάρχουν 32 βήματα που πρέπει να περάσει ένα παιδί για να καταναλώσει μία τροφή.
Το πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Στις ομάδες εντάσσονται παιδιά που αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες. Οι συνεδρίες περιλαμβάνουν την αισθητηριακή προετοιμάσια του παιδιού και την εμπλοκή του παιδιού με μια συγκεκριμένη ιεραρχία τροφών που έχει σχεδιαστεί για το ίδιο. Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται με τη φυσική παρουσία των γονιών κατά τη διάρκεια του προγράμματος και τη συνέχιση των θεραπευτικών γευμάτων στο σπίτι με την καθοδήγηση και τις οδηγίες του θεραπευτή.
DIR-Floortime
Το floortime αναπτύχθηκε από τον παιδοψυχίατρο Stanley Greenspan και είναι μία μέθοδος θεραπείας, η οποία ενισχύει τις θεμελιώδεις ικανότητες επικοινωνίας και τη σύναψη σχέσεων σε παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές. Η παρέμβαση ονομάζεται Floortime καθώς ο γονέας μαζί με το παιδί βρίσκονται στο πάτωμα για να παίξουν και να αλληλεπιδράσουν, με τους γονείς να προσαρμόζονται στο επίπεδο του κάθε παιδιού. Οι θεραπευτές και οι γονείς δεσμεύουν τα παιδιά μέσω των δραστηριοτήτων που αυτά επιλέγουν, εισέρχονται στο παιχνίδι τους ακολουθώντας όμως πάντα την πρωτοβουλία τους. Ακόμα ο θεραπευτής υποδεικνύει στους γονείς πώς να κατευθύνουν τα παιδιά τους σε όλο και πιο πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις, στοχεύοντας στην επέκταση των κύκλων επικοινωνίας κάθε παιδιού.
Μέθοδος A.B.A (Applied Behavioral Analysis)
To A.B.A. (Applied Behavioral Analysis) είναι ένα εντατικό και δομημένο πρόγραμμα συμπεριφοράς, πρώιμης παρέμβασης που αφορά κυρίως σε παιδιά στο φάσμα του Αυτισμού με θεαματικά αποτελέσματα. Βασίζεται στις γενικές αρχές του συμπεριφορισμού. Η παρέμβαση αρχικά γίνεται ατομικά από τον θεραπευτή και αργότερα δυαδικά ή / και στα πλαίσια μικρής ομάδας με στόχο να μπορεί να εφαρμοστεί από τους γονείς και το περιβάλλον του παιδιού διευκολύνοντας την καθημερινότητά του.
Αισθητηριακή Ολοκλήρωση
Ο όρος «αισθητηριακή ολοκλήρωση» αναφέρεται στη νευροβιολογική διεργασία, η οποία οργανώνει μια αίσθηση από το σώμα και το περιβάλλον και δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιούμε το σώμα μας αποτελεσματικά στο περιβάλλον αυτό(Ayres, 1972). Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία, για να αναπτυχθούν πλήρως οι δεξιότητες ενός ανθρώπου, κινητικές και γνωστικές, ο ανθρώπινος εγκέφαλος πρέπει να δέχεται ανατροφοδότηση από και σε όλες τις αισθήσεις. Οποιαδήποτε δυσκολία στην τέλεση της προαναφερθείσας διαδικασίας αναφέρεται ως δυσλειτουργία αισθητηριακής ολοκλήρωσης, η οποία επηρεάζει ένα άτομο τόσο στη μάθηση του, όσο και στην προσοχή και τη συμπεριφορά του.
Η ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ
Πολλές φορές η διαδικασία της επεξεργασίας των προσλαμβανομένων πληροφοριών από τα αισθητηριακά συστήματα διαταράσσεται με αποτέλεσμα μια ακατάλληλη ερμηνεία των πληροφοριών που έχει ως συνέπεια την υπέρ- αντίδραση, την υπό- αντίδραση και κάποιες φορές τον συνδυασμό τους. Ως αποτέλεσμα αυτής της παρερμηνείας εμφανίζονται συχνά σε κάποιο παιδί οι παρακάτω συμπεριφορές :
- Πέφτει και σκοντάφτει πολύ εύκολα
- Συνεχώς του πέφτουν τα πράγματα και τα χάνει εύκολα
- Είναι γενικά αποδιοργανωμένο και φαίνεται να επικρατεί μια χαοτική κατάσταση στην ζωή του
- Είναι αδέξιο και οι κινήσεις του είναι ασυντόνιστες και φαίνεται να κινείται με παράξενο τρόπο
- Διασπάται εύκολα η προσοχή του
- Έχει ελάχιστη διάρκεια προσοχής
- Δεν έχει αντοχή στο στρες
- Αναστατώνεται και συγχύζεται εύκολα και χωρίς προφανή για εμάς αιτία
- Δείχνει απέχθεια στο άγγιγμα ή αναζητά έντονα το άγγιγμα, το αγκάλιασμα και την σωματική επαφή με τους άλλους
- Είναι υπέρ- δραστήριο, υπέρ- κινητικό ή το ακριβώς αντίθετο φαίνεται σα “ληθαργικό”
- Σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη συνήθως συναντάμε Μαθησιακές Δυσκολίες (δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά)
- Παρουσιάζει δυσκολίες στον προφορικό λόγο.
- Παρουσιάζει ανεπαρκή συντονισμό λεπτής κινητικότητας.
Η δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης μπορεί να αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία ωστόσο συνήθως συνυπάρχει με άλλα διαγνωσμένα θέματα και η κλινική εμπειρία έχει δείξει πως συνήθως τα προβλήματα Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης εμφανίζονται στους παρακάτω πληθυσμούς.
Σε παιδιά με :
- Μαθησιακές δυσκολίες.
- Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής.
- Αναπτυξιακές δυσλειτουργίες συντονισμού και Δυσπραξίας.
- Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.
- Γενετικά σύνδρομα.
- Εγκεφαλική παράλυση κ.α. (DSM IV ).
TEACCH
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εναλλακτικής εκπαίδευσης παιδιών με διαταραχές αυτιστικού φάσματος και περιλαμβάνει παρεμβάσεις στο περιβάλλον, το καθημερινό πρόγραμμα, στο αντικείμενο εργασίας και την επικοινωνία.
Η μέθοδος TEACCH απαρτίζεται από τέσσερα βασικά στοιχεία:
1. Τη φυσική δόμηση του περιβάλλοντος
Αφορά στον τρόπο οργάνωσης του περιβάλλοντος. Δόμηση δεν σημαίνει κατά ανάγκη ομοιομορφία.
Όπως σε όλα τα σπίτια έτσι και οι σχολικές τάξεις δεν μπορεί να είναι παντελώς ίδιες, γιατί ασφαλώς κάθε τάξη θα έχει διαφορετικά έπιπλα, αντικείμενα κ.ο.κ. Δομημένη τάξη είναι η τάξη εκείνη, που με την πρώτη ματιά γίνεται κατανοητό ποια δραστηριότητα φιλοξενεί και σε ποιο σημείο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά με αυτισμό να μπορούν να παραμένουν για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα μέρος.
Στη δομημένη τάξη πρέπει να υπάρχει ένας χώρος για ομαδικές δραστηριότητες, όπως επίσης και ένας χώρος για ατομική απασχόληση ή εργασία. Για αυτό τον λόγο προϋπόθεση είναι το κατάλληλο μέγεθος του χώρου. Είναι αναγκαίο ο εκπαιδευτικός να έχει άμεση οπτική επαφή με τον χώρο εργασίας του μαθητή. Τοποθετώντας κατάλληλα έπιπλα βοηθάμε τα παιδιά να κατανοήσουν τον χώρο, όπου θα κάνουν μία δραστηριότητα, δημιουργώντας ταυτόχρονα συνθήκες εύκολης μετάβασης από τη μία δραστηριότητα σε άλλη. Κάθε χώρος έχει τη ιδιαίτερη σημασία του.
Η δομημένη τάξη περιλαμβάνει:
– Περιοχή διδασκαλίας
– Περιοχή ανεξάρτητης εργασίας
– Περιοχή ελεύθερου παιχνιδιού
– Περιοχή δομημένου παιχνιδιού
– Περιοχή φαγητού
– Περιοχή ομαδικής εργασίας
– Περιοχή μεταβατική
2. Το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα
Βοηθά το παιδί να κατανοήσει τι δραστηριότητες θα κάνει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το πρόγραμμα έχει διαφορετική μορφή ανάλογα με το παιδί και τις δυνατότητές του και είναι εξατομικευμένο. Για τα παιδιά, που διαβάζουν, οι δραστηριότητες σημειώνονται γραπτά. Για τα παιδιά που δε διαβάζουν χρησιμοποιούνται φωτογραφίες, σκίτσα, σχήματα ή τα ίδια τα αντικείμενα.
Οι αλλαγές, που για τα παιδιά με αυτισμό αποτελούν προβλήματα εξαιτίας της ανάγκης για ομοιομορφία, είναι αναπόφευκτες. Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να προειδοποιούμε το παιδί για την αλλαγή και είναι ιδιαίτερα βοηθητικό να αντικαθιστούμε οπτικά (με εικόνες) την αλλαγή της δραστηριότητας. Όταν το παιδί φτάνει το πρωί στο σχολείο βλέπει το πρόγραμμα του και ξέρει τι θα κάνει.
3. Το σύστημα ατομικής εργασίας
Αποτελεί έναν τρόπο οργάνωσης μίας δραστηριότητας στο σχολείο ή στο σπίτι, ώστε το άτομο με αυτισμό να μπορεί να το εφαρμόσει. Τα ερωτήματα στα οποία δίνει απάντηση το σύστημα ατομικής εργασίας είναι:
– Τι θα κάνω;
– Πού και πότε θα τo κάνω;
– Πόση ώρα θα κάνω;
– Πώς ξέρω ότι τελείωσα;
– Τι ακολουθεί και τι κάνω μετά;
4. Την οπτική παρουσίαση των δραστηριοτήτων
Αποτελεί ένα σύστημα επικοινωνίας για το παιδί που του επιτρέπει να κάνει μόνο του γνωστές τις ανάγκες του σε κάποιον άλλο. Για να επιτευχθεί αυτό ακολουθούνται τα εξής 3 στάδια:
– Οπτική οργάνωση (τοποθέτηση των υλικών σε χωριστά κουτιά)
– Οπτικές οδηγίες (ο τρόπος που θα ασχοληθεί με τα υλικά)
– Οπτική σαφήνεια (σηματοδότηση σκοπού δραστηριότητας, π.χ. κωδικοποίηση με χρώματα, ετικέτες).
Παρουσιάζονται οπτικά ερεθίσματα, για να είναι σαφές το κάθε τι από το παιδί και για να δοθεί έμφαση στις σημαντικές πληροφορίες.
