Τροφική επιλεκτικότητα είναι διαταραχή πρόσληψης τροφής που εμφανίζεται κυρίως στη νηπιακή ηλικία και μπορεί να συνεχιστεί και στην παιδική ηλικία ή ακόμη και στην ενήλικη ζωή.
Τα παιδιά με επιλεκτικότητα συνήθως έχουν περιορισμένη ποικιλία τροφών και δεν τρώνε συγκεκριμένες τροφές με βάση την οσμή, την υφή και την εμφάνισή τους. Πολλά παιδιά επιλέγουν να τρώνε συγκεκριμένες «μάρκες» τροφών (π.χ συγκεκριμένη μάρκα γιαουρτιού), άλλα αποκλείουν εντελώς κατηγορίες τροφών όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, τρώνε φαγητά μόνο με συγκεκριμένη επεξεργασία δηλαδή (π.χ. μόνο τηγανητή πατάτα κι όχι βραστή) ή το παιδί ξαφνικά σταματά να τρώει τροφές που έτρωγε.
Αιτίες τροφικής επιλεκτικότητας
Οι πιθανοί παράγοντες για τους οποίους ένα παιδί θα εμφανίσει επιλεκτικότητα ή/και αμυντικότητα είναι:
- Οι αισθητηριακοί παράγοντες (απτική, γευστική, οπτική και οσφρητική υπέρ/υπό-ευαισθησία)
- Παθολογικοί παράγοντες (προβλήματα μάσησης ή κατάποσης «Δυσφαγία»)
- Συμπεριφοριστική παράγοντες παιδιού (δύσκολη συμπεριφορά, υπερκινητικότητα, υψηλή διάσπαση)
- Συμπεριφοριστικοί παράγοντες του γονέα (μη θετική ενίσχυση, εκφοβισμός, άγχος, έλλειψη ορίων, προβληματική σχέση με το παιδί κ.α.)
- Οικογενειακοί παράγοντες (διατροφικές συνήθειες ή επιλεκτικότητα γονέων)
- Νευρολογικοί παράγοντες (υποτονία ή υπερτονία)
Πότε το παιδί μου θα χρειαστεί θεραπεία;
Ένα παιδί που είναι «δύσκολο» με το φαγητό του θα εμφανίσει κάποιες σοβαρές ενδείξεις που θα προβληματίσουν τον γονέα και θα επικοινωνήσει με τον θεραπευτή. Κάποιες από αυτές είναι:
- Η τάση για εμετό κάθε φορά που αντικρίζει μια συγκεκριμένη τροφή
- Ο αποκλεισμός εντελώς μίας συγκεκριμένης ομάδας τροφών
- Δυσκολία εισαγωγής στερεών τροφών
- Το παιδί πνίγεται συχνά κατά τη σίτιση
- Δεν κάθεται στο τραπέζι την ώρα του φαγητού μαζί με την οικογένεια για φάει
- Έχει ελλιπή στοματική δύναμη και ωριμότητα
- Κινδυνεύει η υγεία του παιδιού (σιδηροπενία κ.α.)
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πολλά παιδιά μπορεί να γίνουν επιλεκτικά με το φαγητό γιατί δυσκολεύονται στην «πράξη» της σίτισης δηλαδή εμφανίζουν ανώριμες στοματο-κινητικές δεξιότητες (π.χ. ανώριμο μάσημα ή/και συντονισμός γλώσσας) που τα εμποδίζει να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σίτισης (π.χ. εισαγωσή στερεών τροφών) με αποτέλεσμα να αποκλείουν «δύσκολες τροφές» για αυτά, τρώγοντας μόνο φαγητά που μπορούν να φέρουν εις πέρας ή τα ανακουφίζουν συναισθηματικά.
Ποιος είναι ο στόχος των θεραπειών;
Στόχος μας είναι αρχικά να βρούμε το λόγο που το παιδί εμφανίζει αυτή συμπεριφορά ή τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν και με τη διεπιστημονική ομάδα να δημιουργήσουμε μία ιεραρχία βημάτων για την αντιμετώπιση τους. Παράλληλα με τις συνεδρίες στο κέντρο μπορεί να χρειαστούν και κάποιες κατ’ οίκον συνεδρίες έτσι ώστε ο θεραπευτής να έχει καλύτερη εικόνα του περιβάλλοντος του παιδιού, της συμπεριφοράς και της ρουτίνας του κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Έπειτα με τη συνεργασία των γονέων θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε το παιδί να έχει στη ζωή του σωστά και ήρεμα γεύματα.
Πόσο χρόνο χρειάζεται μία θεραπεία για την τροφική επιλεκτικότητα;
Ο χρόνος που θα χρειαστεί μία θεραπεία για να έχει επιτυχία και να ολοκληρωθεί εξαρτάται από ένα σύνολο παραγόντων δηλαδή την καλή συνεργασία των γονέων με την διεπιστημονική ομάδα (λογοθεραπευτή/εργοθεραπευτή/ψυχολόγο), την εφαρμογή των νέων κανόνων και πρακτικών στο σπίτι, την συστηματικότητα των συνεδριών και την εμπιστοσύνη στη διαδικασία.
Ποιος έχει τον βασικότερο ρόλο στη θεραπεία;
Τα παιδιά τα πρώτα χρόνια της ζωής του εξαρτώνται αποκλειστικά από τους γονείς τους δηλαδή από τη σίτιση τους έως το πώς να μάθουν να συμπεριφέρονται σε κοινωνικές καταστάσεις. Οι γονείς είναι τα πρότυπα τους και αφουγκράζονται κάθε τι που τους ανησυχεί ή τους αγχώνει. Ένα νήπιο δεν γνωρίζει τι θα πρέπει να κάνει για να τα καταφέρει σε δυσκολίες κι εκεί είναι ο ρόλος του γονέα που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο να το καθησυχάσει και να του δείξει το δρόμο προς την επιτυχία. Ο ρόλος του θεραπευτή είναι να βοηθήσει με τις εξειδικευμένες γνώσεις του το παιδί και κυρίως το πρότυπο γονέα γιατί αυτός είναι το κλειδί προς την επιτυχία.
Πρασσά Βασιλική
Λογοθεραπεύτρια, MSc.
